Brak aktywności ruchowej i jej wpływ na organizm człowieka
Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie i samopoczucie człowieka został po razy pierwszy przeanalizowany w latach 70. XX w. Dzięki przeprowadzonym w tamtym okresie badaniom wiemy już,że nasze zdrowie w 50% zależy od naszego stylu życia a co za tym idzie jesteśmy w stanie decydować o nim sami. Świadomą decyzję o działaniach prewencyjnych dla naszego zdrowia podejmuje coraz większa część naszego społeczeństwa. W dalszym ciągu jednak część z nas nie uświadamia sobie i nie docenia prozdrowotnego charakteru diety i treningu oraz ich zbawiennego wpływu na czynności fizjologiczne człowieka ale również na jego zdrowie psychiczne.
Jak ruch albo jego brak wpływa na organizm człowieka?
Brak aktywności ruchowej jako czynnik wywołujący niekorzystne zmiany fizjologiczne.
Aktywność ruchowa jest jednym z bardziej istotnych czynników warunkujących stan zdrowia człowieka. Niestety w dzisiejszych czasach galopującego postępu cywilizacyjnego jesteśmy świadkami znaczącego ograniczenia aktywności ruchowej. Ruch, który towarzyszył człowiekowi od tysiącleci został drastycznie zahamowany, przyczyniając się do wzrostu negatywnych zjawisk m.in. chorób cywilizacyjnych, takich jak chociażby wady kręgosłupa.
Brak aktywności ruchowej (hipokinezja) przyczynia się do obniżenia maksymalnego poboru tlenu i zdolności do wykonywania wysiłków fizycznych, zwłaszcza tych o charakterze submaksymalnym. Ponieważ aktywność ruchowa jest niewystarczająca a mówimy tu nawet o jej braku, zmniejsza się wartość maksymalnego poboru tlenu (VO2max maksymalny pułap tlenowy to najprościej rzecz ujmując maksymalna ilość tlenu, jaką organizm, a więc nasze mięśnie i wszystkie pracujące organy są w stanie pochłonąć w danej jednostce czasu). Zmniejszenie maksymalnego poboru tlenu doprowadza do zmniejszenia maksymalnej pojemności minutowej serca i zmniejszenia zawartości tlenu we krwi. Oprócz obniżenia wydolności następuje również spadek zdolności do wykonywania wysiłków o charakterze submaksylanym (zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze niż VO2max ) co przyczynia się do zwiększenia ilości kwasu mlekowego we krwi (wyższy poziom kwasu mlekowego oznacza większe niedotlenienie tkanek) i zwiększeniu częstości skurczów serca. Dodatkowo wzrasta utrata wapnia i demineralizacja kości co może być przyczyną osteoporozy.
Powyższe niekorzystne zmiany powodują,że organizm pracuje pod dużo większym obciążeniem niż u osób, które dysponują dużą wydolnością.Brak aktywności ruchowej to również przyczyna rozwoju chorób cywilizacyjnych w tym wad kręgosłupa np. przodopochylenie miednicy, plecy płaskie,plecy okrągłe czy chorób aparatu ruchu np. osłabione i bolące kolana. Brak aktywności to również choroby układu krążenia (choroba wieńcowa i miażdżyca),które są następstwem siedzącego trybu życia a także cukrzyca typu 2 (spotykana u osób dorosłych). Rozwojowi cukrzycy sprzyja obniżona aktywność fizyczna a co za tym idzie możemy ją leczyć poprzez zwiększenie dawki ruchu. Pozytywny wpływ wysiłku fizycznego na osoby dotknięte cukrzycą wynika między innymi z faktu zwiększenia wrażliwości tkanek na insulinę.
Błędy żywieniowe jako czynnik zwiększający podatność na choroby
W dzisiejszych czasach, w których mamy praktycznie nieograniczony dostęp do informacji wiemy już, że błędy żywieniowe są przyczyną powstawania wielu chorób. To jak jemy ma bardzo duży wpływ na nasz nastrój i formę. Im lepiej się odżywiamy tym lepiej pracują nasze mięśnie, układ sercowo naczyniowy czy oddechowy. Nieprawidłowa dieta może sprzyjać wielu chorobom ale również być ich przyczyną.
Prawidłowe funkcjonowanie organizmu to energia dostarczana z trzech źródeł: tłuszczy, węglowodanów i białek. Odpowiednie proporcje tych substratów muszą być dostarczone z pożywieniem. Zawartość tłuszczów w diecie nie powinien przekraczać 30%, węglowodanów 60%, natomiast białek 10-12% codziennego zapotrzebowania energetycznego. Tłuszcze w diecie są niezbędne gdyż tworzą one błony komórkowe , komórki nerwowe i hormony steroidowe (produkowane z cholesterolu). Dodatkowo w tłuszczach rozpuszczają się niezbędne dla funkcjonowania organizmu witaminy (A,D,E,K). Tłuszcze zabezpieczają również zasoby energetyczne organizmu i sprawdzają się jako źródło energii do długotrwałej pracy.
Należy zwrócić uwagę, że zapotrzebowanie na energię wzrasta wraz ze wzrostem aktywności fizycznej a maleje wraz z jej spadkiem np. w związku z wykonywaniem pracy biurowej. Niestety teoria nie idzie w parze z praktyką i jak pokazują badania, siedzący tryb pracy nie równa się obniżeniu ilości spożywanych produktów. Następstwem nie przestrzegania diety i nie uwzględnienie w niej zmniejszonego zapotrzebowania na energię jest przyczyną powstawania nadwagi oraz otyłości poprzez zwiększenie tłuszczu zapasowego w organizmie.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że tkanka tłuszczowa może powstawać też z nadmiaru spożywanych węglowodanów. Każda nadwyżka kaloryczna powoduje gromadzenie tkanki tłuszczowej, co u osób otyłych urasta do rangi problemu. Co prawda intensywność tych przemian jest niewielka bo raptem 10g na dobę, jednak w przeciągu całego roku może to dać dodatkowe 3,65 kg więcej, które u osób nie przestrzegających diety w dłuższym okresie może poskutkować znacznym wzrostem wagi ciała i rozwojem innych chorób.
Sytuacja odwrotną do otyłości jest nadmierne odchudzanie, które może doprowadzić do bulimii (zwracanie przyjmowanego pokarmu zaraz po spożyciu) i jadłowstrętu psychicznego (anoreksja – nie przyjmowanie pokarmu i ciągłe odchudzanie się). Problemy żywieniowe są często spotykane u młodych kobiet. Starają się one zmniejszyć swoją masę ciała i ilości tłuszczu poniżej niezbędnego dla prawidłowego do funkcjonowania organizmu poziomu. Zmiany te są przyczyną zaburzeń cyklu miesiączkowego a nawet do jego zatrzymania.
W celu dobrania odpowiedniej diety warto skonsultować się z dietetykiem, który w przeprowadzi wywiad. Zleci odpowiednie badania, chociażby w celu wykluczenia alergii pokarmowych (wprowadzenie diety selektywnej) i ułoży odpowiednią do aktywności i stylu życia dietę, która uwzględniać będzie wszystkie substraty energetyczne w odpowiednich proporcjach jak również zawartą w nich niezbędną do funkcjonowania organizmu ilość mikroelementów (witaminy i minerały).
Jeżeli chcesz podjąć aktywność fizyczną po okresie bezczynności spowodowanej chociażby brakiem aktywności fizycznej skonsultuj się z trenerem personalnym, który przeprowadzi z Tobą wywiad, sprawdzi poziom Twojej aktywności fizycznej i rozpisze odpowiedni dla Twojego typu budowy oraz stanu zdrowia (np choroby układu krążenia czy wady kręgosłupa) program treningowy.
Bibliografia:
Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego z zarysem fizjologii człowieka (A. Jaskólski, A. Jaskólska)