BUDOWA STAWU KOLANOWEGO I JEGO SCHORZENIA

Jakość naszego życia w bardzo dużym stopniu determinowana jest przez sprawny aparat ruchu. Jeżeli czujemy dyskomfort pojawiający się w stawach podczas codziennych czynności takich jak chodzenie, bieganie czy nawet siedzenie z dużym prawdopodobieństwem mamy do czynienia ze schorzeniem układu kostno stawowego. W tym wpisie zajmę się jednym z nich, a więc schorzeniom stawów kolanowych. Przyjrzę się przyczynom ich powstania, czynnikom generującym ból, sygnałom, które są często lekceważone natomiast pod tym linkiem pokażę jak ćwiczyć by zapobiegać schorzeniom w przypadku powstania ogniska bólowego i znaczącego pogorszenia jakości życia.

Staw kolanowy (articulatio genus) jest największym spośród stawów w ciele człowieka. Ze względu na swoją lokalizację, spełniane funkcje i przenoszone obciążenia jest niezwykle podatny na urazy i najczęściej ulega kontuzjom. Jego złożona budowa jest wspierana silnie rozwiniętym aparatem mięśniowo – więzadłowym oraz obecnością takich elementów jak łąkotki, kaletki. Zatem prawidłowa czynność stawu kolanowego wymaga zachowania równowagi pomiędzy elastycznością a wytrzymałością otaczających go struktur mięśniowych jak i więzadłowych.

Ludzkie kolano jest zbudowane ze złożonego stawu zawiasowo-obrotowego, który składa się z licznych elementów takich jak powierzchnie stawowe kości, łąkotki i więzadła. Staw ten tworzą kości kończyn dolnych – udowa, piszczelowa oraz rzepka. Warto zaznaczyć, że kość strzałkowa nie buduje stawu kolanowego.

Jeśli chodzi o bardziej szczegółową budowę stanu kolanowego, główkę stawową tworzą powierzchnie stawowe kłykci kości udowej oraz powierzchnia stawowa rzepki, natomiast panewkę – powierzchnie stawowe górne kłykci kości piszczelowej oraz powierzchnia rzepkowa kości udowej.

Staw kolanowy jest otoczony torebką stawową, która od środka jest wyścielona błoną maziową, natomiast na zewnątrz jest pokryta błoną włóknistą. Pomiędzy tymi warstwami znajduje się tzw. ciało tłuszczowe podrzepkowe. Jama stawu kolanowego jest podzielona na dwa piętra za pomocą dwóch łękotek – przyśrodkowej i bocznej.

Więzadła

W stawie kolanowym można znaleźć także liczne więzadła, zewnątrzstawowe i wewnątrzstawowe, które odpowiadają za wzmocnienie stawu, umożliwiają wykonywanie ruchów, a także utrzymanie prawidłowej pozycji stawu.

Do więzadeł zewnątrzstawowych zalicza się:

• Troczki rzepki.
• Więzadło poboczne piszczelowe.
• Więzadło poboczne strzałkowe.
• Więzadło podkolanowe skośne.
• Więzadło podkolanowe łukowate.
• Więzadło rzepki.

Natomiast do więzadeł wewnątrzstawowych stawu kolanowego należą:

• Więzadło krzyżowe przednie.
• Więzadło krzyżowe tylne.
• Więzadło łąkotkowo-udowe przednie.
• Więzadło łąkotkowo-udowe tylne.
• Więzadło poprzeczne kolana.

Więzadła krzyżowe zabezpieczają przed nadmiernym przemieszczaniem się kości kończyn dolnych, ograniczają także ruchy w stawie kolanowym. Więzadła związane z łąkotkami stabilizują pracę łąkotek podczas ruchów obrotowych stawu kolanowego. Więzadła torebki stawowej ograniczają nadmierną rotację stawu, a także hamują prostowanie, natomiast więzadła zewnętrzne wzmacniają i stabilizują staw, ograniczają także nadmierną rotację.

Łąkotki

Jak już wspomniano, w stawie kolanowym znajdują się także łąkotki. To ruchome struktury zbudowane z tkanki włóknistej, których zadaniem jest amortyzacja ruchów stawu kolanowego. Łąkotki pogłębiają i dopasowują do siebie powierzchnie stawowe stawu kolanowego, a także umożliwiają wykonywanie ruchów obrotowych. Zakres ruchomości łąkotek wynosi około 1 cm, łąkotkę przyśrodkową charakteryzuje nieco mniejsza ruchomość niż w przypadku łąkotki bocznej.

Kaletki maziowe

W kolanie można znaleźć także wytwory błony maziowej, tzw. kaletki maziowe. Ich funkcją jest zmniejszenie tarcia oraz wypełnienie torebki stawowej.

W stawie kolanowym występuje osiem różnych kaletek maziowych, są to:

• • Kaletka maziowa mięśnia półbłoniastego.
  • Kaletka maziowa nadrzepkowa.
  • Kaletka maziowa podrzepkowa głęboka.
  • Kaletka maziowa podścięgnowa mięśnia brzuchatego łydki.
  • Kaletka maziowa przedrzepkowa podskórna.
  • Kaletka maziowa przedrzepkowa podpowięziowa.
  • Kaletka maziowa przedrzepkowa podścięgnowa.
  • Zachyłek podkolanowy.

DIAGNOSTYKA I PRZYCZYNY POWSTAWANIA

Dla diagnostyki schorzeń stawu kolanowego duże znaczenie ma rodzaj i specyficzna lokalizacja bólu oraz moment jego wystąpienia i zmienność nasilenia w czasie. Ważny diagnostycznie jest też współistniejący obrzęk, ograniczenia ruchomości oraz ewentualne zaniki mięśniowe. Dodatkowo diagnostyka różnicowa pozwala wykluczyć wpływ kondycji pobliskich stawów na staw kolanowy. Informacje te zbierane podczas wywiadu i uzupełnione odpowiednimi testami klinicznymi i ewentualnymi badaniami obrazowymi pozwalają jednoznacznie określić problem i dobrać adekwatne postępowanie ukierunkowane na wyeliminowanie i zapobieganie występowaniu dolegliwości bólowych.

Ból oraz schorzenia stawów kolanowych rozwijają się głównie na podłożu czynników tj.:

• • • nadwaga
    • sumujące się mikrourazy i przeciążenia
    • wady budowy anatomicznej – różna długość i zaburzenie osi kończyn
    • dysbalans mięśniowy
    • błędy treningowe: zbyt duże obciążenia treningowe i nieodpowiednie lub brak przygotowania motorycznego, zbyt krótki czas regeneracji
    • wady stóp, wady postawy
    • niehigieniczny tryb życia
    • nieprawidłowa ergonomia pracy
    • siedzący tryb życia

ZWYRODNIENIA STAWÓW KOLANOWYCH

Wśród schorzeń stawów kolanowych możemy wymienić problemy wynikające z nieprawidłowego ustawienia osi kończyn dolnych tj.: kolana koślawe (skierowane do środka), kolana szpotawe (skierowane na zewnątrz). Brak ich korekcji leży u podłoża zaburzonej biomechaniki kończyn co w efekcie prowadzi do nadmiernego obciążenia struktur stawowych. Odpowiednio wcześnie podjęta rehabilitacja przynosi doskonałe efekty korekcyjne jak i znacząco zmniejsza ryzyko powstania i rozwoju zwyrodnień stawów w starszym wieku.

Schorzenia stawów kolanowych mogą rozwijać się dyskretnie wraz z upływem lat, nie dając objawów bólowych co w efekcie prowadzi do powstania choroby zwyrodnieniowej tych stawów. Rozwija się ona jako wtórna do zaburzeń biomechaniki kończyn dolnych, nadmiernych obciążeń aparatu ruchu, przebytych urazów struktur wewnątrzstawowych (zerwania więzadeł, urazy łąkotek) oraz jako efekt kumulacji często bezobjawowo przebiegających mikrourazów stawu kolanowego.
W chorobie zwyrodnieniowej ból bardzo często lokalizuje się w przedniej oraz przyśrodkowej części kolana. Zaobserwować również można zmieniony obrys stawu oraz zaburzenie jego ruchomości. Co więcej, w przebiegu fazy ostrej choroby obserwuje się również obrzęk stawu oraz jego ucieplenie. Jest to jednostka chorobowa o charakterze postępującym z okresami zaostrzeń i remisji, których długość zależy głównie od prowadzonego stylu życia. Istotnym jest fakt, iż nie leczone zwyrodnienia prowadzą do znacznych ograniczeń funkcjonalnych, a co za tym idzie do pogorszenia komfortu i jakości życia.

Kolejną grupą schorzeń kolan są bóle wynikające z przeciążenia narządu ruchu głównie podczas uprawiania aktywności sportowej rozwijające się najczęściej na na podłożu błędów treningowych i z tym związanej nieprawidłowej, nadmiernej eksploatacji ciała. W tej grupie znajduje się wiele kontuzji o różnej lokalizacji okołostawowej dotyczących głównie tkanek miękkich, tj: mięśnie, przyczepy ścięgien do kości, konflikty struktur kostnych z otaczającymi je tkankami. Wystąpienie kontuzji czasowo wyłączna nas z uprawiania sportu i ogranicza możliwości funkcjonalne, a ich bagatelizowanie staje się podłożem poważniejszych urazów takich jak: zerwanie więzadeł, uszkodzenia łąkotek, zniszczenia powierzchni stawowych stawu kolanowego jak i rzepki. Często są to urazy masywne obejmujące uszkodzenia wielu struktur stawowych jednocześnie.

Jeżeli jesteś aktywny fizycznie lub należysz do grupy osób z dużym ryzykiem wystąpienia i rozwoju zwyrodnień stawów kolanowych, bądź jeżeli już odczuwasz ból niejasnego pochodzenia okolicy stawu kolanowego koniecznie skonsultuj się z fizjoterapeutą w celu określenia problemu, wyeliminowania czynników sprzyjających powstawaniu bólu oraz ustalenia spersonalizowanego programu rehabilitacji w formie terapii manualnej, indywidualnych ćwiczeń i dobrania zabiegów fizykoterapeutycznych lub zabiegu fali uderzeniowej, który doskonale sprawdza się w stanach przeciążeniowych tkanek okołostawowych.

ZOBACZ TAKŻE: Ćwiczenia wzmacniające staw kolanowy – do wykonania w domu

Źródło:

Fizjoterapia Optima
Strona Zdrowia